Ο Δημήτρης Μαγριπλής συνομιλεί με τον ποιητή Ηλία Κεφάλα, για τα αόρατα αλλά και τα ορατά.....

Τον κύριο Ηλία Κεφάλα τον συνάντησα το 2007 μέσα από την ανάγνωση μιας συλλογής διηγημάτων του, το «Χώμα και Χώματα»(http://nanodihghma.blogspot.gr/2013/01/blog-post_11.html). Έκτοτε τον αναζήτησα νοερά στις ποιητικές συλλογές του, τα δοκίμια και τις κριτικές σε στήλη του περιοδικού Ευθύνη, όσο και στα περιοδικά Τομές, Νέες Τομές, Διαβάζω και Οδός Πανός, όπου φιλοξενήθηκαν περισσότερα από χίλια κείμενά του. Ανάμεσα στα άλλα , ο Ηλίας Κεφάλας είναι και η πιο τρανή απόδειξη πως το ταλέντο και η πιστή συμμόρφωση στην ποιότητα της τέχνης του λόγου, είναι άσχετη με το πού μένει κάποιος  και πού τεχνουργεί. Παραμένει εραστής της υπαίθρου και από το 1992 και έπειτα  ζει στο γενέθλιο τόπο του, το Μέλιγο Τρικάλων. Η τελευταία ποιητική συλλογή του : «Λεζάντες για τα αόρατα», Γαβριηλίδης, Αθήνα 2016, μας έδωσε την αφορμή αυτής της συνομιλίας. Σας την παραθέτω ….

   

Δ. Μαγριπλής: Ποίηση , διήγημα, συγγραφή , τι από όλα αυτά υπερισχύει κύριε Κεφάλα;

Η. Κεφάλας: Αναμφιβόλως η ποίηση. Σε κάθε στιγμή του βίου μου, σε οποιαδήποτε ενασχόληση, σε οποιοδήποτε γραπτό, αισθάνομαι την ποιητική συνείδηση να με καθορίζει. Το διήγημα δεν είναι για μένα τίποτε περισσότερο παρά ποίηση σε πρόζα, κείμενο που για κάποιους λόγους δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να γίνει ποίημα. Το κριτικό κείμενο έρχεται κι αυτό μέσα από μιαν άλλη κατεύθυνση για να συμπληρώσει την ποιητική ιδιοσυγκρασία μου. Δεν είναι υπερβολή, αν υποστηρίξω 

ότι οι ποιητές, που διαθέτουν και κριτικό λόγο, είναι πιο πλήρεις και πιο ακέραιοι στην λόγια φυσιογνωμία τους.

Δ.Μ. :Ανάγκη, υποχρέωση, λύτρωση, απορία, απάντηση,  τι  είναι τελικά η ποίηση;

Η.Κ.: Θα μπορούσα να προσθέσω και άλλες λέξεις, αμέτρητες ακόμα καταστάσεις για το τι πιθανόν θα μπορούσε να είναι η ποίηση. Δεν είναι περίεργο που η ποίηση παραμένει απροσδιόριστη και αόριστη (χωρίς τελεσίδικο ορισμό), παρά τις χιλιάδες διατυπωμένες (ποιητικά ή κριτικά) προσπάθειες ορισμού της. Η ποίηση είναι τα πάντα: και ανάγκη, και υποχρέωση, και διαρκής απορία. Και εμείς οι δύο, που συζητούμε καλόπιστα αυτήν την στιγμή, περιεχόμενο είμαστε (και θέλω να πιστεύω πολύ ποιοτικό) της θρυλικής και απεριόριστης εννοίας της. Θα μπορούσαμε ίσως να ματαιοπονήσουμε, ορίζοντάς την αποφατικά. Δηλαδή, απαριθμώντας εκείνα τα πράγματα, που κατά κάποιον φαινομενικά εξώφθαλμο τρόπο δεν συνιστούν ποίηση. Έρχεται όμως κάποια εύχαρις στιγμή, που ένας ευφάνταστος ποιητής ανάγει σε ποίηση αυτό που νομίζουμε ότι δεν είναι. Αποτέλεσμα; Κόλαφος και δη ποιητικότατος.

Δ.Μ.:  Η ποίηση ως υπόθεση ζωής ή υπόθεση γλώσσας;

Η.Κ.: Δεν είναι μακριά το ένα από το άλλο. Αλλά οπωσδήποτε η ζωή υπερτερεί, περιέχοντας ταυτόχρονα την γλώσσα. Η ποίηση είναι υπόθεση αίματος, σώματος, δηλαδή ζωής. Η γλώσσα συνιστά το πολύτροπο εργαλείο της, το μέσον περαίωσης της διαδικασίας. Η υπόθεση της ζωής είναι το αόρατο παραμύθι, το αρχαγγελικό φτερούγισμα, η ώθηση που ψάχνει σε όλες τις κατευθύνσεις για να συλλάβει τις πολύσημες εστίες της ομορφιάς και της παρηγορίας. Η γλώσσα (αυτό το σκαρί μεταφοράς, που πρέπει να είναι πάντα γερό) είναι η χειροπιαστή επιστήμη, το απαραίτητο υλικό τόσο με τον πληθωρισμό των επιφάσεών της όσο και με τις αφαιρέσεις της. Σκεφτείτε ότι μερικοί θέλουν να την καταργήσουν μερικώς ή εντελώς (περφόρμερ), χωρίς να με έχουν πείσει μέχρι στιγμής. Πού θα σταθεί η ποίηση, αν όχι στο δέντρο της γλώσσας;

Δ.Μ.: Η ποιητική φαντασία στις μέρες μας δείχνει να είναι επικίνδυνη, ενοχλεί τους κρατούντες μιας παγκόσμιας σκηνοθεσίας τρόμου , τι λέτε;

Η.Κ.: Στους κακόπιστους, στους έχοντες κακές προθέσεις και ιδιοτελείς φόβους η ποίηση ενοχλεί και φαίνεται επικίνδυνη, επειδή εισχωρεί παντού, αναμοχλεύει τα πάντα και κυρίως την συνείδηση και τις καταπιεσμένες αρετές του ανθρώπου. Η ποίηση ψάχνει και βρίσκει το κουράγιο, τη δύναμη, την ελπίδα, την άρνηση. Διεκδικεί, μετουσιώνει, μεταλαμπαδεύει, επικοινωνεί, ελπίζει. Εν τέλει διεγείρει και πολεμά. Πώς να μην έχει εχθρούς μέσα στην πλευρά του Κακού και του Σκότους;

Δ.Μ.: Ζούμε σε μια κοινωνία εκπτώσεων. Κατά πόσο σας ενοχλεί η έλλειψη οραμάτων, στόχων και προσωπικοτήτων που θα μπορούσαν να χαρίσουν ξανά την ελπίδα;

Η.Κ.:Από το 1989, όταν εκδόθηκε η ανθολογία μου για την “Γενιά του Ιδιωτικού Οράματος”, μιλούσα για την έλλειψη κοινών συλλογικών οραμάτων ή μύθων και την απομόνωση του ανθρώπου στην ιδιωτική του περιοχή.

Το μόνο συλλογικό που εντοπιζόταν μέσα στην νέα ποίηση ήταν η συλλογική μοναξιά και η απορρόφηση γου ανθρώπου από τον στενό του ατομικό ορίζοντα. Δεν ξέρω κατά πόσο ήταν και είναι αυτό λυπηρό έναντι μιας ανέφικτης μεγάλης ιδέας, ικανής να συναρπάσει το πλήθος. Ίσως η προσγείωση στην πραγματικότητα και η τίμια και ειλικρινής ενδοσκόπηση να μας είναι ενίοτε απαραίτητη. Από την άλλη πλευρά προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους υπάρχουν και σε μεγάλο βαθμό, αλλά όχι σε τομείς, όπως είναι η πολιτική για παράδειγμα, που μπορούν να μας επηρεάσουν άμεσα και εμφανώς. Στην πολιτική από την εποχή του Ντε Γκωλ και του Βίλλυ Μπραντ ή έστω και του Ζακ Ντελόρ σημειώνεται μεγάλη λειψανδρία. Δυστυχώς η έλλειψη μεγάλων και εμπνευσμένων προσωπικοτήτων συνιστά το μέγιστο πρόβλημα σήμερα στις τύχες του κόσμου μας.

Δ.Μ.: Είναι δυνατόν οι ελλείψεις μας στο συλλογικό να γεννήσουν ποιητικές επαναστάσεις;

Η.Κ.: Οι ποιητές μέσα από τα ποιήματά τους έχουν απαντήσει αρνητικά σ’ αυτό. Δυστυχώς οι αλλαγές είναι σχεδόν πάντα καρπός του απροσδοκήτου και όχι κάποιας επισταμένης προπαρασκευής. Επαναστάσεις στην ποίηση ή από την ποίηση ή με την ποίηση; Όχι. Κάτι άλλο πρέπει να προηγηθεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ἡ ποίηση ἐνδεχομένως νὰ παρακινεῖ, νὰ προσανατολίζει, νὰ ἐπιστέφει προσπάθειες, ἀλλὰ νὰ γίνεται ἡ ἴδια θρυαλλίδα τῆς ἔκρηξης εἶναι πολὺ δύσκολο ἕως ἀπίθανο. Ἡ μόνη ἐπανάσταση ποὺ καταγράφεται στὴν ποίηση -καὶ αὐτὴ μὲ ὅλη τὴν ὑπερβολὴ τῆς λέξης- περιορίζεται καὶ ἐξαντλεῖται μέσα στὴν ἰδιοσυστασία της, μέσα στὸν φέροντα ὀργανισμό της.

Δ.Μ.: Πώς η ποίηση στηρίζει  τον άνθρωπο σε μια περίοδο τεράστιας ανεργίας, προσφυγιάς και φτώχειας;  

Η ποίηση παρηγορεί με την αισθητική της δύναμη. Ξεκουράζει. Όμως αυτό ποτέ δεν είναι αρκετό. Δεν αντικαθιστά ποτέ το ψωμί που λείπει, ούτε την εργασία που δεν βρίσκεται. Διαφορετικά θα την αποδέχονταν και οι εχθροί της, οι απολυτάρχες των καθεστώτων, αυτοί που εχθρεύονται την αλήθεια. Θέλετε ψωμί; θα έλεγαν. Ορίστε, πάρτε ποιήματα και χορτάστε. Η ποίηση όμως δεν συμπληρώνει το ελλείπον υλικό αγαθό. Απλώς λέει, είτε άμεσα είτε έμμεσα, γιατί μας λείπει το αγαθό, ποιος μας το στερεί, ποιος το κατέχει και μας το κρύβει. Η ποίηση δείχνει. Και προ πάντων εμπνέει: την τόλμη, την ανδρεία, την δικαιοσύνη, την ελευθερία. Τις ανθρώπινες αρετές.

Δ.Μ.: Μέλιγος Τρικάλων. Κατά πόσο το μικροπεριβάλλον και ιδιαίτερα η ζωή στην επαρχία - και μάλιστα μέσα στην φύση - χαρίζει εμπνεύσεις;

Η.Κ.: Αυτό νομίζω ότι έχει να κάνει με τον ψυχισμό και τα βιώματα του κάθε ανθρώπου. Εγώ μεγάλωσα μέσα στη φύση, σ’ ένα μικρό χωριό 100-150 κατοίκων και όλος ο κόσμος μου είχε συμπυκνωθεί στο λιλιπούτειο περιβάλλον του.

Είχα μάθει από πολύ μικρός να συνυπάρχω και να συνομιλώ με κάθε τι οργανικό και ανόργανο που με περιστοίχιζε και απαιτούσε την ισότιμη παρουσία του μέσα στη φύση και τη ζωή. Και όταν, μεγαλώνοντας, άρχισα να επεκτείνω τον κόσμο μου μέσα από την μόρφωση (σχολείο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διάβασμα, ταξίδι κλπ) πάλι τα νέα στοιχεία της επέκτασης αυτής επέστρεφαν και εμβολίαζαν τα ήδη γνωστά δομικά υλικά του μικρού μου κόσμου, κάνοντάς τον να φανερώνει και άλλες πτυχές, άλλες ακμές, άλλες μορφές σε ουσία και περιεχόμενο. Η προβληματική μου είναι πολύ απλή: Επιθυμείς τη λύση σε κάποιο πρόβλημα; Βάλε το μέσα στη φύση κι εκείνη θα σου δείξει την κατεύθυνση της επίλυσής του. Στην φύση κανένα αίνιγμα δεν μένει άλυτο, καμία αδικία δεν ευσταθεί. Αργά ή γρήγορα όλα εξισορροπούνται από τον ζυγό της συμπαντικής ευταξίας.

Δ.Μ.: «Λεζάντες για τα αόρατα» είναι το τελευταίο βιβλίο σας. Ανθρωπολογική ταυτότητα, υπαρξιακή αναζήτηση στο χώρο του άχρονου και του συμπαντικού ή άλλη μια βουτιά στο βάθος του νου;

Η.Κ.: Δεν είναι όλα μαζί αυτά; Νομίζω είναι ή τουλάχιστον θέλω να είναι, προς αυτήν την θέαση γράφω την ποίησή μου. Σε όλα μου τα ποιήματα θέλω να κυριαρχεί ο ανθρωπολογικός παράγοντας, όπως προεκτείνεται μυστηριακά μέσα από την ρικνή πραγματικότητα στο όνειρο. Το βάρος της ύπαρξης μας κατευθύνει πάντα και η υπαρξιακή κόπωση μας δίνει τα φτερά της έσχατης καταφυγής. Τα ποιήματά μου προσπαθώ να είναι υπογραμμίσεις σ’  αυτήν την αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να προσελκύσει τα αόρατα στηρίγματα και να τα κάνει καταφυγές στη μάχη του με τα ορατά. Τι είναι τα αόρατα; Προεκτάσεις της ομορφιάς και της ελπίδας πέρα από τον περιορισμό του ορατού.

Δ.Μ.: Κάθε ποιητής νομίζω χαρίζει στον αναγνώστη του ένα ρυθμό, αδιόρατο αλλά παρόντα. Ποιος θα μπορούσε μουσικά να ανταποκριθεί στο ιδιαίτερο της γραφής σας;  

Η.Κ.: Είμαι άνθρωπος της πραότητας και της χαμηλής φωνής. Αν θα ήθελα μια υπόκρουση στην ποίησή μου θα προτιμούσα την “γυμνοπαιδεία” του Σατί ή το “αντάτζιο” του Αλμπινόνι, χωρίς βέβαια να εξαντλείται η επιθυμία μου μόνο σ’ αυτά.

πρώτη δημοσίευση: http://www.tempo24.gr/eidisi/110495/o-dimitris-magriplis-synomilei-me-ton-poiiti-ilia-kefala-gia-ta-aorata-alla-kai-ta